200 rocznica rozpoczęcia budowy Kanału Augustowskiego
ÂÂ
W 2023 roku obchodzimy 200 rocznicę rozpoczęcia budowy Kanału Augustowskiego, jednego z najważniejszych obecnie szlaków żeglugowych o charakterze turystycznym.
Koncepcja budowy Kanału Augustowskiego z 1823 roku przewidywała wykorzystanie szlaku wodnego dla celów transportowych. Przewidywano transport płodów rolnych oraz drewna do krajów zachodnich.
Prusy, kontrolujące drogi wodnej w ujściu Wisły, nakładały na Rzeczpospolitą cła zaporowe na transport towarów poza granicę terytorium Rzeczypospolitej. Interesy gospodarcze były poważnie zagrożone.
Projekt budowy Kanału Augustowskiego zlecono ppłk Ignacemu Prądzyńskiemu.
Prace projektowe wykonano w latach 1823 - 1824. Budowę rozpoczęto już w 1825 roku.
Projekt wykonany przez ppłk Ignacego Prądzyńskiego przewidywał połączenie rzeki Biebrzy przez rzekę Nettę i Jeziora Augustowskie do rzeki Czarna Hańcza, dopływu Niemna.
Kanał został zaprojektowany dla ruchu łodzi o wyporności 150 ton o wymiarach 43,0 x 5,2 m i zanurzeniu ok. 1,2 m. Projekt śluz komorowych przewidziano o parametrach dł. 47,6 m i szerokość 6,4 m. Pełna dokumentacja Kanału Augustowskiego została ukończona w styczniu 1825 roku.
Projekt składał się z trzech części: opis trasy żeglugowej, projektów konstrukcyjnych poszczególnych budowli wodnych i naziemnych i profilu podłużnego kanału oraz opisu sposobu zaopatrzenia go w wodę. Głównymi materiałami do budowy kanału służył kamień rodzimy, cegła oraz wapno hydrauliczne. Na budowie zatrudniono 5 - 7 tyś. osób. Kierownictwo budowy powierzono Ignacemu Prądzyńskiemu.
Podczas budowy wprowadzano liczne poprawki w projekcie. W latach 1825 - 1830 wykonano 15 śluz oraz odcinek od Niemna do Augustowa, długości około 70 km.
W 1830 roku w realizacji budowy nastąpiła przerwa spowodowana wybuchem i przebiegiem Powstania Listopadowego.
Od 1833 roku kontynuowano prace polegające na likwidacji zniszczeń oraz dokończono budowę.
Prace zakończono w 1835 roku. Żeglugę na kanale uruchomiono w 1839 roku.
Podczas eksploatacji Kanału Augustowskiego do 1918 roku, prowadzony był transport drewna spławianego na tratwach oraz materiałów budowlanych dla budowy kanału.
W latach 1918 - 1939, po uszkodzeniach spowodowanych przez I wojnę światową, w 1921 roku przystąpiono do naprawy zniszczeń.
Po II wojnie światowej przez odbudowany Kanał Augustowski przewożono drewno w tratwach oraz turystów indywidualnych. W 1969 roku przez Kanał Augustowski przepłynęło około 9000 turystów indywidualnych. Kanał Augustowski wykorzystywany był do organizacji rejsów spacerowych oraz imprez sportowych.
W 1968 roku decyzją Ministra Kultury i Sztuki Kanał Augustowski uznany został za zabytek techniki I klasy.
Podstawowymi formami użytkowania kanału są:
- turystyka wodna
- spław drewna i żegluga towarowa
- sporty wodne i rekreacja
- gospodarka wodna dla potrzeb żeglugi i rolnictwa
Łączna długość Kanału Augustowskiego wynosi 101,0 km z tego na terytorium Polski - 80 km.
Od 2007 roku z inicjatywy Ligi Morskiej i Rzecznej realizowany jest projekt o charakterze żeglugowo - turystycznym pn. "Szlak Wodny im. Króla Stefana Batorego",ÂÂÂÂ rozpoczynający się przy Zamku Królewskim w Warszawie, po Wiśle przez Kanał Żerański - Jezioro Zegrzyńskie - Narew - Biebrzę - Kanał Augustowski, ponadto po Wiśle przez Zalew Włocławski - Nogat - Kanał Jagielloński - rzekę Elbląg - Zalew Wiślany - kanał żeglugowy przez Mierzeję Wiślaną na Morze Bałtyckie.
Projekt ten realizowany jest przez władze samorządowe miast i gmin oraz Urząd Marszałka Województwa Mazowieckiego, Urząd Marszałka Województwa Podlaskiego, Marszałka Województwa Warmińsko - Mazurskiego, Wojewodę Mazowieckiego oraz Urząd Żeglugi Śródlądowej, Dyrektora Zamku Królewskiego w Warszawie, Ligę Morską i Rzeczną, Urząd Morski w Gdyni, Hydroinvest Sp. z o.o.
W 2009 roku z inicjatywy Marszałka Województwa Mazowieckiego oraz Marszałka Województwa Podlaskiego, Polska Agencja Rozwoju Turystyki S.A. opracowała Strategię Rozwoju Produktu Turystycznego Szlak Wodny im. Króla Stefana Batorego.
W latach 2009 - 2022 na Szlaku Wodnym im. Króla Stefana Batorego powstało wiele nowych inwestycji infrastrukturalnych. Należy wspomnieć o największych:
- kanał żeglugowy przez Mierzeję Wiślaną
- port przystań w Grudziądzu
- port przystań w Łomży
- przystań w Płocku
- przeprowadzono modernizację portu we Fromborku, Portu Praskiego w Warszawie
W 2023 roku zakończone zostaną prace przy budowie kanału żeglugowego na odcinku od Elbląga do portu Nowy Świat.
Uważamy, że Jubileusz 200 rocznicy rozpoczęcia budowy Kanału Augustowskiego może być wykorzystany do dalszej promocji drogi wodnej pod nazwą "Szlak Wodny im. Króla Stefana Batorego". Kanał Augustowski stanowi bardzo ważny odcinek "Szlaku Wodnego im. Króla Stefana Batorego".
Â
Zebrał:
Wacław L. Kowalski
Prezes Zarządu
Klubu Bractwo Wiślane
Liga Morska i Rzeczna